Quad (wym.: kuod, powszechna również „kłat”, rzadziej „kfat”), inne nazwy: ATV (skrót z ang. All-Terrain Vehicle), wszędołaz, czterokołowiec– motocykl na czterech kołach, przeznaczony głównie do sportu i rekreacji.
ATV jest otwartym pojazdem (bez kabiny), przeznaczonym do jazdy poza drogami utwardzonymi. Wszędołazy mogą być trójkołowe (trajka), czterokołowe (quad), a także sześcio- lub ośmiokołowe; mogą mieć także napęd gąsienicowy. Definicja ANSI-American National Standards Institute nakazuje, aby pojazd taki był używany przez siedzącą na nim okrakiem, pojedynczą osobę. Pojazd ten powinien mieć opony o obniżonym ciśnieniu (ułatwiające poruszanie się po grząskim terenie) i kierownicę typu motocyklowego.
Ze względu na walory napędowe znajduje również zastosowanie w wojsku, ratownictwie górskim, rolnictwie. Ze względu na zastosowanie pojazdy te są zwykle dzielone przez producentów na:
- sportowe – wyścigowe (sport)
- terenowe – przeprawowe (utility)
- rekreacyjne
Pierwsza grupa charakteryzuje się zwykle napędem na dwa tylne koła (2x4) i dużym skokiem zawieszenia. Przeznaczona jest teoretycznie do szybkiej jazdy po niezbyt wymagającym terenie. Różnią się ogólnym wyglądem, nieco sportowym, podkreślając ich moc i dynamikę. Ich pojemność rozpoczyna się już od najmniejszych liczb 50 cm³ do 1000 cm³, które są w stanie osiągnąć prędkość nawet ponad 140 km/h. Główną klasą pojemności quadów sportowych jest pojemność 450 cm³. Pojazdy te są wyposażane w lekką aluminiową ramę, specjalne kierownice oraz amortyzatory gazowe. Osiągają one moc około 42 koni mechanicznych. Produkują je firmy takie jak: Kawasaki, Honda, Yamaha, Suzuki, Polaris, Bombardier Can-am.
Modele terenowe mają zazwyczaj napędzane wszystkie cztery koła (4x4), aczkolwiek często pozostawiana jest możliwość odłączania przedniego napędu. Wiele modeli wyposaża się w blokady przedniego mostu oraz wspomaganie kierownicy. Grupa ta jest przeznaczona do jazdy w ciężkim terenie (np. bagna, głęboki śnieg). Moc silników przekracza nawet 70 koni mechanicznych. Ich prędkość maksymalna nie przekracza 130 km/h, lecz są w stanie wjeżdżać na bardzo strome wzniesienia i docierać do terenowo trudno dostępnych miejsc.
Quady rekreacyjne stoją pomiędzy quadami sportowymi a terenowymi. Służą do wyjazdu na wycieczki krajoznawcze oraz różnego rodzaju spotkania integracyjne, są również często wykorzystywane do wypożyczalni quadów, ponieważ naprawa ich nie jest skomplikowana. Ich modele mają w zależności od potrzeby użytkownika napęd na 2 lub 4 koła.
Wskutek dużej konkurencji producenci (głównie tanich marek dalekowschodnich) decydują się na tworzenie modeli, których nie da się jednoznacznie przyporządkować do którejkolwiek z powyższych grup. Są to jednak przypadki marginalne, praktycznie nie występujące u największych producentów.
Importowane quady (głównie chińskie) do pojemności silnika 200 cm³ mają sztywną tylną oś bez mechanizmu różnicowego, napędzaną łańcuchem. Ta oś jest resorowana amortyzatorem i ma jeden hamulec (najczęściej tarczowy). Takie quady mają silniki stosowane głównie w skuterach (różnicą jest to, że tylne ramię zamiast wahacza ma zębatkę).
Jak w przypadku wszelakich pojazdów kołowych tak i w tym wypadku tuning quadów można podzielić na dwa główne rodzaje: mechaniczny i wizualny.
Tuning wizualny polega na ingerowaniu w całokształt składający się na ogólny wygląd i estetykę postrzegania pojazdu przez kierowców, w tym głównie innych posiadaczy quadów. W Polsce ten rodzaj modyfikacji nie jest zbytnio rozpowszechniony (w przeciwieństwie do posiadaczy samochodów osobowych). Wynika to ze specyfiki właścicieli pojazdów, którym zazwyczaj zależy na lepszych osiągach tych pojazdów, niż na walorach czysto estetycznych. Nie bez znaczenia pozostaje także funkcja samego quada, który często stawiany jest przed trudnymi próbami terenowymi, a co za tym idzie narażony jest na częste kontakty z podłożem (wywrotki).
Tuning mechaniczny stawia przed właścicielami quadów większe pole do popisu. W przypadkach zawodników występujących w zawodach sportowych organizowanych w różnych kategoriach opisanych poniżej, jest to niemal podstawą do odniesienia sukcesu. Nierzadko cena wymienionych, ulepszonych części przewyższa wartość quada w jego podstawowej, fabrycznej wersji. Zakres części poddawanych tuningowi w tych pojazdach jest szeroki. W zależności od upodobań właścicieli oraz potrzeb modyfikacje zaczynają się od montowania mocniejszych silników lub modyfikacji starych. Istnieją na rynku zestawy, tzw. tuning kity, w skład których wchodzą elementy do modyfikacji układów dolotowych (dysz, gaźników, filtrów) przez procesory ze sportowymi mapami zapłonów, na wydechach skończywszy. W zależności od potrzeb wymianie lub modyfikacji ulegają układy napędowe, łańcuchy, zębatki czy wały napędowe.
Dyscyplina sportu polegająca na jeździe quadami jest najbardziej rozwinięta w Stanach Zjednoczonych.
W Polsce, z racji olbrzymiej popularności 4-kołowych ATV, termin ATV – all-terrain vehicle – jest używany zamiennie z terminem quad. Wynika to w dużej mierze z faktu, że w Polsce pojazdy ATV zaczęły zyskiwać popularność dopiero w połowie lat 90., kiedy to na całym świecie hegemonię w rodzinie ATV sprawowały właśnie 4-kołowce.
W Polsce zawody quadów organizowane są przez Polski Związek Motorowy pod patronatem Polskiego Stowarzyszenia Czterokołowców ATV Polska oraz przez pasjonatów quadów organizujących cykle rajdów przeprawowych, jak płocki "River Ride" czy "Challenge".
W rajdach oficjalnych startować można w następujących konkurencjach (w nawiasie rok organizacji pierwszych zawodów w Polsce):
Wykorzystanie w motocrossie
- motocross (wyścigi po torze bez nawierzchni asfaltowych, często z usypanymi rampami wymuszającymi skoki; 2000),
- enduro ("wytrzymałościowe" wyścigi po trasie terenowej; 2000 – klasa 4K, 2003 – klasa 2K),
- supermoto (wyścigi po torze asfaltowo-szutrowym z rampami wymuszającymi skoki; 2000).
- cross country (długie, zazwyczaj 90-minutowe wyścigi na specjalnym torze sprawnościowym).
Zawodnicy podzieleni są na następujące klasy:
- 2K – quady z napędem na dwa tylne koła,
- 4K – quady z napędem na wszystkie cztery koła.
Kategorię quadów ustanowiono także w wielu rajdach samochodowych Off-road jak Puchar Polski Off-Road, Poland Trophy czy Ładoga Trophy.
Popularność quadów połączona z niedostatkiem dostępnych torów do jazdy terenowej powoduje, że wielu ich miłośników wchodzi w konflikt z prawem i stanowi poważny problem w ochronie przyrody. Jazda w warunkach terenowych poza gruntami prywatnymi, w szczególności w Lasach Państwowych i obszarach chronionych, wiąże się z łamaniem prawa ograniczającego dostępność takich miejsc dla pojazdów mechanicznych i powodowaniem szkód w runie (rozjeżdżanie) i zwierzostanie (potrącenia, płoszenie).
W ostatnich latach zauważalnie zwiększyła się liczba quadów na ulicach. Pojazdy te posiadają fabryczną homologację (wybrane modele) umożliwiającą poruszanie się po drogach państwowych. Najczęściej robione były w trzech kategoriach:
- pojazd samochodowy inny
- ciągnik rolniczy
- motocykl
W dwóch pierwszych przypadkach do poruszania się po drodze publicznej wystarczyło prawo jazdy kategorii "B" lub "T", a w przypadku trzecim kategorii "A".
Najbardziej znanym europejskim wyścigiem jest 12-godzinny tzw. nieoficjalny "mundial quadów", rozgrywany corocznie we francuskim miasteczku Pont de Vaux. Uczestniczy w nim 120 drużyn z całego świata, w tym z Polski i Niemiec. Do tej pory najlepsze 11 miejsce zajął JPG Racing Team w składzie Jacek Stelmaszyk, Piotr Majkowski, Grzegorz Brzozowski[potrzebne źródło].
Kategoria quadów istnieje także w znanym rajdzie Dakar.
Quady poruszające się na polskich drogach powinny być zarejestrowane, posiadać tablice rejestracyjne i mieć ubezpieczenie OC. Ich prowadzenie było dozwolone na tych samych zasadach jak motoroweru lub w przypadku większych quadów prawa jazdy kategori B1 (quady do 550 kg), B lub T a w przypadku quadów 3 kołowych także kategoria A. Od stycznia 2013 roku do prowadzenia quada do 350 kg i prędkości max 45 km/h uprawnia prawo jazdy kat. AM lub dowolnej innej kategorii (które uprawnia również do kierowania motorowerem)[1], natomiast do poruszania się dużym quadem uprawnia bezwzględnie prawo jazdy kategorii B1. Do wypadków dochodzi np. gdy do prowadzenia pojazdów zasiadają osoby niemające prawa prowadzić tego typu pojazdu, nawet małe dzieci[2], a prędkości przez nie rozwijane dochodzą do 60 km/h[3].
Od 19 stycznia 2013 roku weszła w życie nowelizacja prawa o ruchu drogowym, która wprowadziła definicję quada. Od tej pory pojazdy tego typu są traktowane przez ustawę jako czterokołowce (pojazdy samochodowe o dopuszczalnej masie całkowitej, która wynosi 550 kg w przypadku przewozu ładunków i 400 kg w przypadku przewozu osób) i czterokołowce lekkie (czterokołowce, których konstrukcja ogranicza prędkość do 45 km/h i masę do 350 kg).
www.wikpedia.org
